Αναδημοσίευση απο το LoMac's blog
Θεόδωρος Ι. Ζιάκας
Κοινός παρονομαστής των δύο απόψεων* είναι ο ιστορικισμός: σε μια νόμιμη μεθοδολογική προσέγγιση αποδίδουν μεγαλύτερη βαρύτητα από όση πράγματι έχει. Υποτίθεται ότι η Ιστορία είναι μια αυστηρή αιτιοκρατική αλυσίδα γεγονότων, οπότε η σημερινή κακοδαιμονία μας πρέπει να αναζητηθεί σε μια ατυχή έκβαση κάποιας «κρίσιμης μάχης» που έλαβε χώρα στο παρελθόν. Για τους «ρωμανιστές» το «κρίσιμο γεγονός» είναι η έκβαση της ιστορικής σύγκρουσης με τους Φράγκους. Για τον Γερ. Κακλαμάνη το παιχνίδι παίχτηκε και χάθηκε επί Καποδίστρια και Όθωνα, όταν ο υποτιθέμενος «μακρυγιαννισμός» τορπίλισε την προσπάθεια οικοδόμησης κράτους δικαίου. Υπερβάλλεται μ' αυτόν τον τρόπο η σημασία του παρελθόντος και σχεδόν εξαφανίζεται ο ρόλος του παρόντος και του μέλλοντος στη διαμόρφωση της εκάστοτε ιστορικής στιγμής. Τα ιστορικά υποκείμενα δεσμεύονται βεβαίως από το παρελθόν, αλλά έχουν σχετική ελευθερία επιλογών. Αυτή αντλείται από την προεξόφληση εκδοχών «μέλλοντος» (από την επίδραση του υφιστάμενου παραδειγματικού εαυτού), που επιτρέπουν την αμφισβήτηση των καταναγκασμών του παρελθόντος και των «συσχετισμών» του παρόντος.
Ένα δεύτερο κοινό λάθος είναι ο άκρατος ιδεολογισμός, του ίδιου τύπου μ' αυτόν που ενδημεί συνήθως σε παλαιομαρξιστικές σέχτες. Ο I. Ρωμανίδης προσπαθεί να ερμηνεύσει την ελληνική επανάσταση κάτω από το πρίσμα μιας διαχρονικής συνωμοσίας των Φράγκων, για την πλήρη καταστροφή της Ορθοδοξίας. Ο Ρήγας, ο Κοραής, ο Ανώνυμος της Ελληνικής Νομαρχίας και άλλοι διαφωτιστές, εμφανίζονται σαν «πράκτορες» του Ναπολέοντα. Κι ο Κακλαμάνης στο ίδιο πνεύμα κινείται. Το ένα τέταρτο του ογκώδους βιβλίου του, για την Ελλάδα ως κράτους δικαίου, είναι αφιερωμένο στον υπερφυσικό ρόλο των μυστικών υπηρεσιών στη διαμόρφωση των διεθνών και εσωτερικών σχέσεων (σ' αυτή τη βάση ερμηνεύει και το σκάνδαλο Κοσκωτά). Η κοινότοπη δαιμονολογική αντίληψη της Ιστορίας επαναλαμβάνεται αυτούσια. (Η Αριστερά έβλεπε παντού πράκτορες της Ιντέλιτζενς Σέρβις και της CIA. Η Δεξιά μιλούσε συνεχώς για κομμουνιστικούς δακτύλους. Η λαϊκή θρησκευτικότητα, γαλουχημένη με αποκαλυπτικά οράματα, ανακαλύπτει ακόμα παντού τα σατανικά ίχνη της μασωνίας και του σιωνισμού.) Όλα αυτά σημαίνουν εν τέλει απουσία κοινωνικής προβληματικής. Αύξηση της αδιαφάνειας του συλλογικού πεδίου.
Αν οι ρωμανιστές τείνουν να υποβαθμίζουν την πολιτική σε «θεραπαινίδα της θεολογίας», ο Κακλαμάνης τη βλέπει σαν εφαρμοσμένη φιλοσοφία της Ιστορίας. Διαβάζοντάς τον μένεις με την εντύπωση ότι, σε αντίθεση με μας τους κρετίνους, οι Ευρωπαίοι όλα τα έχουν προβλέψει και όλα τα έχουν προσχεδιάσει, σε τρόπο μάλιστα που ότι υπάρχει είναι σύμφωνο με τις προδιαγεγραμμένες υψηλές στρατηγικές τους. Έχουμε δηλαδή και στη μια και στην άλλη περίπτωση, υπερέξαρση της σημασίας της ιδεολογίας και αγνόηση της σχετικής αυτονομίας του πολιτικού πεδίου. Όμως η Ιστορία είναι ο κατ' εξοχήν «χώρος των μη συνειδητών προθέσεων και των μη ηθελημένων σκοπών» (Ένγκελς). Η Ιστορία είναι κατά βάση απρόβλεπτη και μη λογική, γιατί οι δομές του συλλογικού έχουν μια διπλή αυτονομία. Είτε με τη μορφή αυτονομημένης μηχανικότητας είτε με τη μορφή αυτονομημένης συλλογικής βούλησης, ουσιαστικά διάφορης από τις επιμέρους ατομικές βουλήσεις, ακόμα κι αν αυτές είναι ναπολεόντειες. Η πάλη των παραδόσεων και κατ' επέκταση η πάλη των εθνών (ως σχηματισμών παραδόσεων) δεν είναι η μοναδική κινητήρια δύναμη της Ιστορίας. Υπάρχει και η «πάλη των τάξεων» και η μια «πάλη» δεν μπορεί να απορροφήσει την άλλη, αφού, ως συνιστώσες της ιστορικής δυναμικής, είναι «κάθετες» μεταξύ τους. Αλλά, όπως λέει ο Καστοριάδης, ενώ «η πραγματικότητα δεν είναι λογική επιδέχεται απεριόριστη εκλογίκευση». Επιδέχεται ακόμη και τις δαιμονολογικότερες εκλογικεύσεις, που αν και είναι κατά βάση «φανταστικές» παράγουν, ωστόσο, διόλου φανταστικά και εξαιρετικά επικίνδυνα αποτελέσματα.
Άλλος κοινός παρονομαστής είναι ο αναχρονισμός στην επισήμανση του «εχθρού». Είναι εμφανής στη σκιαμαχία των ρωμανιστών με τους Φράγκους και του Κακλαμάνη με τον «ελληνοχριστιανισμό». Ο αντιδυτι κισμός των ρωμανιστών είναι αναχρονιστικός, γιατί οι Φράγκοι, ως παράδοση, είναι περιφερειακή κατάσταση ακόμα και στη Φραγκιά. Κυρίαρχη παιδεία είναι σήμερα στη «Δύση» η αγγλοσαξωνική κι αυτή δεν κατάγετα από τη λατινική αλλά από την προτεσταντική παράδοση. Τα προβλήματα του σημερινού κόσμου συνδέονται με τα αδιέξοδα που δημιουργεί η δική της κυριαρχία.
Αναχρονιστικός είναι ο αντι-αντιδυτικισμός του Κακλαμάνη, γιατί ο «ελληνοχριστιανισμός», εναντίον του οποίου μάχεται, ανήκει στο παρελθόν και όπου υφίσταται έχει υπολειμματικό χαρακτήρα. Οι διαφορισμοί Ανατολικής και Δυτικής Ελλάδος, ανατολικού και δυτικού χριστιανισμού, πρώην ισλαμικού και χριστιανικού ελληνικού στοιχείου, «αυτοχθόνων» και «ετρεροχθόνων», αν υποθέσουμε ότι είχαν κάποια μεγάλη σημασία στο παρελθόν, σήμερα μια τέτοια σημασία είναι ανύπαρκτη. Αν ο Καραγκιόζης, γινόμενος «αποκλειστικός δικτάτορας», εξαφάνισε τις άλλες φιγούρες του ελληνικού θιάσου, αυτό σημαίνει ότι έπαψε κι ο ίδιος να υπάρχει με τον παλιό τρόπο (αφού είναι σχέση και όχι «οντική ατομικότητα», όπως θάλεγε κι ο Χ. Γιανναράς). Περνώντας μέσα από την κρεατομηχανή του «ελληνοχριστιανισμού», ενσάρκωση της οποίας είναι ο αθηναϊκός υδροκέφαλος, ο ελλαδικός ελληνισμός μετατράπηκε σε ομοιογενέστατο πολιτιστικό πολτό. Οι διάφοροποιήσεις που έχουν κάποια σημασία μοιάζει να είναι πλέον μόνο οι κομματικές (και οι ποδοσφαιρικές). Όταν οι πολιτικοί μας δεινόσαυροι υπερηφανεύονται για την «εθνική μας ομοιογένεια» σίγουρα κάτι ξέρουν.
Κατάληξη των ανωτέρω ουσιωδών σφαλμάτων είναι ο «υπερεθνικός» φουνταμενταλισμός (αναθεμελιωτισμός). Πρόταση επιστροφής σε μια χαμένη «αρχική γνησιότητα». Ο φουνταμενταλισμός είναι φαντασιωσικού τύπου «φυγή προς τα πίσω», εντελώς συμμετρική με τον «εσχατολογικό» και εξίσου «υπερεθνικό» φουνταμενταλισμό της «φυγής προς τα μπρος», τον οποίο κήρυσσε ο κομμουνιστικός χιλιασμός. Απολυτοποίηση του παρελθόντος ο ένας, του μέλλοντος ο άλλος, σε ένα κοινό πλαίσιο άρνησης της εθνικής ετερότητας του συλλογικού υποκειμένου, ως δημιουργικού συλλογικού παρόντος. Και η μια και η άλλη εκδοχή έχουν κοινή την αδυναμία να κατανοήσουν γιατί το ιστορικό υποκείμενο προσέλαβε στη νεότερη εποχή τη μορφή του έθνους- κράτους και είναι ανίκανοι να προσανατολιστούν στη σημερινή ιστορική καμπή που χαρακτηρίζεται από την κρίση του έθνους-κράτους και των υπερεθνικών δομών που του αντιστοιχούσαν. Δεν μπορούν επομένως να αντιληφθούν τη μετατόπιση του κέντρου βάρους της σημασίας στα πολιτισμικά στοιχεία της εθνικής ταυτότητας και στην ιστορική ανάγκη διαμόρφωσης διεθνών δομών που να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη αλληλοπεριχώρηση των εθνών ως πολιτισμικών οντοτήτων.
Κλεισμένοι στον δικό μας κόσμο ζούμε σήμερα την αλληλοεξουδετέρωση των δύο φουνταμενταλιστικών μονομανιών, τη μετάπτωση και το βούλιαγμα στην ολότελα τυφλή καθημερινότητα. Είναι η απολυτοποίηση του παρόντος στο πρόσωπο μιας ανιστόρητης και χωρίς κανένα όραμα πολιτικής. Εδώ όμως πρέπει να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρ ι. Γι' αυτού του είδους την πολιτική ελάχιστα φταίνε οι πολιτικοί. Η ευθύνη ανήκει κυρίως στην πνευματική ηγεσία, στους φορείς των πνευματικών μας παραδόσεων (πρόσωπα, πνευματικά ιδρύματα κ.λπ.) που δεν κατορθώνουν να παίξουν τον ιστορικό τους ρόλο.
Απ’ το βιβλίο: Θεόδωρος Ζιάκας, Έθνος και παράδοση, Εναλλακτικές Εκδόσεις
* Η "κρίση ταυτότητας" εκφράζεται στην περίπτωσή μας ως τάση φυγής προς μια "υπερεθνική" ταυτότητα. Εξετάσαμε ως κυρίαρχες εκδοχές "υπερεθνικής" ταυτότητας τη "ρωμανική" (βυζαντινή), μέσα από την προβληματική του π. Ι. Ρωμανίδη και τη "δυτική" ("ευρωπαϊκή"), μέσα από την προβληματική του Γερ. Κακλαμάνη. [...]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου